کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 268

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

باب-مرسوم-معمول

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

بی وقت-نابهنگام-بی موقع

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

 

 

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

 

 
چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره
چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق
بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن
جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

 

آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش

پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن
جرواجر کردن-پاره پاره کردن

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

رژیم غذایی-دستور خوراک بیمار
به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن
زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

چروک-چین و شکن

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است
خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

بند-ریسمان-طناب-رشته

 
چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

روان کردن-از بر کردن

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود
آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

 

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

از زورِ-از شدت-از بسیاری

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

 

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

خر پاپو-وسیله ای دارای چرخ برای آموزش راه رفتن به کودکان نوپا

پابوس-زیارت

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

 
پالان کسی کج بودن-پاکدامن نبودن-ناپارسا بودن

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

رد پا-جای پا-اثر

خرده خرجی-خرج های اندک
بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

حق شناسی-سپاس گزاری

 
در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

دله-ظرف حلبی

 

 

 
با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن
ازدست‌رفته(عاشق)
خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع
دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن
خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

 

پیشانی-بخت و اقبال-طالع
افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

خُردینه-بچه ی خردسال

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

 

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

 

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

از جنس چیزی بودن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

زانویی-زانو

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

حق گرفتن-نگا. حق بردن

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

چشم زهره-ترس
جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند
ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن
اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

دست دوم-کار کرده-مستعمل

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

خال-نقطه ی سیاه-لکه

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

 

دخل کسی آمدن-کلک کسی کنده شدن-کار کسی ساخته شدن-نابود شدن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

چاچول-حقه باز-شارلاتان
بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب
از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)
خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن

 

پیل پیلی رفتن- پیلی پیلی خوردن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

 

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

ته دار-پایه دار

خرج از کیسه ی خلیفه کردن-از مال دیگران خرج کردن

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

 

پیله-مو

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند
پُکیدن-ترکیدن

خنگ-نادان-ابله-کودن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

 

بدلی-تقلبی-جنس بد

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده
دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

 
زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

ترکیدن دل-از چیزی سخت ترسیدن

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

 

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

 
دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور
خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)

ته نشین شدن-رسوب کردن

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز
تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن
آمده(شوخی و لطیفه)

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن
داو-نوبت بازی
 

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)
آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

خاطره-یادگار

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

 

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

چار طاق-به طور کامل

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

جز جگر زده-نفرینی است به معنی دل سوخته بر اثر اندوه و مصیبت-گرفتار به بلا
 

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

دلال محبت-پا انداز-خانم بیار

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

حسرت به دل ماندن-به آرزوی خود نرسیدن

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

خرمن-انبوه و پرپشت

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

 

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن
به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

پُخت کردن-پختن

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

اُتُل-شکم-اتوموبیل
بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

چشمداشت-توقع-انتظار

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

 

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

دست و بال-دور و بر-اطراف

جان کلام-اصل مطلب

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

ادا اصول-ادا اطوار

بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند

 

 

 
چَه چَه-صدای بلبل

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

آل آروادی(زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار)

رودرواسی-رودربایستی

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

آهوی خاور-آفتاب

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

 
خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند

پشت چشم سنگین شدن-چیره شدن خواب

 

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)
خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

بی جا-نامناسب-بی مورد

رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان
چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

بابت-مورد-زمینه-موضوع

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

دور دست-جایی دور

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

خرمن-انبوه و پرپشت

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

چانه لغی-راز داری نکردن

زیر جامه-زیر شلواری

دله دزدی-عمل دله دزد

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

پی گرفتن-دنبال کردن کار

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند
الحق و الانصاف(انصافن، حقن)

جَستن چشم-پریدن پلک چشم

چراغ الله-نگا. چراغ

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن
تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

حرص و جوش-عصبانیت

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

آتشی(تندخو، زودخشم)

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن
آهوی خاور-آفتاب
خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

چرک و خون-چرک آلوده به خون

خرس گنده-برای تحقیر به کسانی که اداهای خارج از سن خود در می آورند گفته می شود

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

چروک انداختن-چین انداختن

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

چاشته بندی-ته بندی

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

 

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت
چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد
دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

 

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)
زمین گذاشتن سر-مردن

 
برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

اَنَک شدن(تحقیر شدن، خجالت کشیدن)
بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن
خواهر خوانده-دوست صمیمی

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

پایین دست-طرف پایین

 

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

خدا به همراه-خدا خافظ

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

ار زبان کسی-از قول کسی

دان-دانه-چینه

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

رجاله-اراذل و اوباش

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

 

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

 

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)
دسته بازی-حزب و گروه راه انداختن

 

تسمه پروانه-تسمه ای که پروانه ی موتور را به گردش در می آورد

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود
چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد
جریحه دار-زخمی-دل شکسته-رنجیده

دندان تیز کردن-طمع کردن

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است
از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

پخمه-بی عرضه-خجالتی-ترسو
دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد
پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

اجل معلق(مرگ ناگهانی)