مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 273

تک پران-زن نانجیب

جیغ و داد-داد و فریاد

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

 

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

 

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

 

 

چل مرد-مرد کوتاه قد

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه
تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

باد خوردن-هوا خوردن

بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)

 

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن
حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

 

تاج گل به سر کسی زدن-کار نیکی در حق کسی کردن
 

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

 

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

آبدست-ماهر-استاد

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن
آبِ کبود(آسمان)

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

بسیار دلواپس و نگران بودن

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

رم دادن-رماندن-فراری دادن

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند
چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن
خواب و خوراک-خورد و خواب

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

چِخی-سگ

خروس خوان-هنگام سحر

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

دور از جناب ب-لانسبت

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

 

 

 
چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

تا-لنگه-همتا

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

 

بخار-توانایی-شایستگی

 

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

چِل-خل و دیوانه

حساب کشیدن-حساب خواستن

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش
دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم
دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن
در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

تسمه پروانه-تسمه ای که پروانه ی موتور را به گردش در می آورد

 

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه
رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند
آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

به پول رساندن-فروختن

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن
 

 

برادر زاده-فرزند برادر

جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن
از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن
خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

تخته زدن-پنبه زدن
زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

 

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

جرینگ-صدای سکه های پول

خانه یکی-صمیمی و یکدل

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

(به زبان کودکان) زخم شدن

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

 

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

 
پیش بها-بیعانه

 

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج
حرف شنو-سر به را-مطیع
ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن
بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

خم گرفتن-فنی از کشتی
حلال-زن یا شوهر

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن
ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

 
خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

خیط شدن-نگا. خیت شدن

تلنگ در رفتن-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

پس نشستن-عقب نشینی کردن

درد دل-غم و اندوه درونی

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

 

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

ابرو تنگ کردن(ناز و غمزه نمودن، افاده و بی‌اعتنایی کردن)
خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

پابوسی-زیارت

تو دماغی-صدایی که بخشی از آن از بینی برآید

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

جاگرم کردن-در جایی ماندن

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

دلچسب-دلپذیر-مقبول

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم
به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

دوندگی-سعی و کوشش

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)
آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن
تسمه پروانه-تسمه ای که پروانه ی موتور را به گردش در می آورد
بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن
افتادگی-پریشانی-احتیاج

 
چشمداشت-توقع-انتظار

زبانی-شفاهی

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر
ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

پامال شدن-از بین رفتن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

 

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

 
اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

پینه زده-وصله کرده

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

چاپی-حرف دروغ و بی اساس

تحصیل کرده-درس خوانده

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

اَنَک شدن-تحقیر شدن-خجالت کشیدن

دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن
توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

زمخت گفتن-دشنام دادن-سخنان درشت گفتن

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

به پیسی افتادن-دار و ندار خود را از دست دادن-فقیر و بیچاره شدن

چرند-حرف پوچ و بی معنی

بچه ی-اهل ِ

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

چار چشم-کسی مه عینک می زند

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

به حساب-مثلا-یعنی

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

تراشیده شدن-لاغر شدن

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

حال و احوال-وضعیت-کیفیت

از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

 

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

برخورد-بهم خوردن-تصادف

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع
پرت افتادن-دور و تنها افتادن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

 
دار کشیدن-دار زدن
امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

 

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

چای کاری-کشت و زرع چای

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

ارباب حجت-اهل منطق

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

آینه‌ی بخت(آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد)

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت
زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن
دست کم-حداقل

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

چاشت-صبحانه-ناشتایی

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

تسمه از کدوی کسی بیرون کشیدن-پاپیچ نشدن-دست برداشتن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده
پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

 

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

 
آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن
آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)
 

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن
حساب کهنه-نگا. حساب سوخته
پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

برزخ شدن-ناراحت شدن

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

درگاهی-آستانه
آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

خُردینه-بچه ی خردسال

در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن
آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

پت پتی-موتور سیکلت

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

تپه گذاشتن-بول کردن

ژوری-هیئت داوران

آینه‌ی بخت-آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن

آلکلی-معتاد به الکل

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی