مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 215

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

تپه تپه-چیزهایی که بی نظم کنار هم انباشته باشند

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

خال مَخال-خال خال
از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)
حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن
 

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

زیر سر داشتن-آماده شدن

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

چاشت-صبحانه-ناشتایی

 

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

تِپ تِپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

درز گرفته-کوتاه کرده

درگذشت-مرگ

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

 

حمله کردن-یورش بردن

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

دل و روده ی چیزی را در آوردن-اجزای درون چیزی را به هم زدن و بیرون ریختن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

بَهمان-فلان

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن
چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

 
حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن
پیمانی-استخدام غیر رسمی

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

باهاس-باید-بایست

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

دمپایی-کفش راحتی خانه

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

خواربار-ارزاق-خوراک

 

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

جاشو-باربر

تعلیمی-عصای کوچک

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

 

آبِ دندان(حریف ساده)

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

دود چراغ-کشیدن شیره

جرینگ-صدای سکه های پول

 

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن
بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

خانم آوردن-پا اندازی کردن

خستگی در کردن-استراحت کردن

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

(به زبان کودکان) زخم شدن

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !

 

رد پا-جای پا-اثر

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

پا سست کردن-آهسته کردن-از سرعت خود کاستن

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

انداختنی-جنس نامرغوب

حرص خوردن-عصبانی شدن

از جنس چیزی بودن

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

ز ِق زدن-نق نق کردن بچه که مقدمه ی فریادهای و گریه های بعدی است

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

جرینگ-صدای سکه های پول

انگشت‌شمار-کم-معدود

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

خجالتی-کم رو-پرحیا
الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

جلا دادن-مفید بودن-شفا دادن-صیقل دادن

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

چروکیدن-چین دار شدن

آب آتش مزاج(می سرخ)

تردستی-مهارت-شعبده بازی

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

 

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب
دو لبه-دارای لب کلفت

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب
از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

دله کردن-کسی را به دلگی عادت دادن
آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

 

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن
اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

چلو صاف کن-آبکش

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

خیر مقدم-خوش آمد

جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند

 

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

 

 

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

خر زور-نیرومند-پرزور

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

 

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن
حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

دو پا-انسان

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن
تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

بی وقت-نابهنگام-بی موقع

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

 

 

 

دلجور-همدل
اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)
خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

دو به دو-دو تا دو تا

تافته ی جدا بافته-بر تر و به تر از دیگران

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن
بابا شمل-لوطی-داش مشدی

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

 

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

حسرت به دلی-آرزومندی شدید

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن
ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن
خبرنگاری-کار خبرنگار
بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

 

زبر و زرنگ-چابک و فرز

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

راه راه-دارای خطوط موازی

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

باریک-دقیق-حساس

تر دماغ-سرحال-شنگول

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

 

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

 

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

آفتاب به آفتاب-هر روز

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

زاچ-زائو

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

دستشویی-توالت-مستراح

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

 

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)
اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن
آفتاب برِ دیوار آمدن(به پایان آمدن عمر)

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

 

تو دوزی-دوختن از درون

چشم و ابرو-زیبایی چهره

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی
حبه کردن-دانه دانه کردن

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن
دولاب-گنجه-کمد-قفسه

جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

 

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)
اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

 

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)
پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

بی اشتها-بی میل به غذا

جملگی-تمامن-سراسر

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

زود رنج-نازک دل-حساس
چشم باباقوری-نابینا-کور

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن
آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

 

حظ کردن-لذت بردن

چنار امام زاده صالح-متلک بد

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر
پرت کردن-چیزی را با شدت دور انداختن
حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

آبدار-سخت-شدید-سنگین

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی
دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

راست رو-رو به رو-مقابل

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

از هول هلیم توی دیگ افتادن-از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن
آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)
از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

خدا به همراه-خدا خافظ

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

ادا اصول-ادا اطوار

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

آتش به مال خود زدن-کالایی را بسیار ارزان فروختن

به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

 
از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

چیلک دان-چینه دان

 

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن
جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن
چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن
خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

 

چله نشینی-خانه نشینی
دک و دهن-دک و پوز

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

انسان بودن(شریف و درست بودن)
از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است
اسب چوبین-تابوت
خرخاری-همدیگر را خاراندن

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن

جزغاله-سوخته-زغال شده

 

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

احدالناس(کسی، فردی)

پروار-فربه-چاق
پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها
 

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن

بد قلق-بد عادت-بد ادا

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)
ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن
چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند
چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

 

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

خوشبختانه-از حُسن اتفاق

آغ و داغ-سخت مشتاق و شیفته

 
زاغ-دارای چشمان آبی رنگ
جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز
پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

اوضاع احوال(وضع و حال)

 

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

 

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

 

حیوونی-نگا. حیوانکی

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)
پَخ-مسطح-بی ژرفا

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

رستم در حمام-درشت اندام و پهلوان نما

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

از سر نو(دوباره)

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

 

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

بد زبان- بد دهن

 

جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن