برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 380

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن
آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

 

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

جَخت آمدن-دومین عطسه که با آن به کار ادامه می دهند

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

حجله خانه-اتاق شب زفاف

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

حلال واری-نگا. خلال وار

چس خور-آدم خسیس-بخیل

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

چشم و ابرو-زیبایی چهره

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی
 

چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

 

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

زیر آبی-زیرآبکی

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

دله کردن-کسی را به دلگی عادت دادن

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

داو-نوبت بازی

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)
بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان
آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو
زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

خدا حافظ-به درود-در پناه خدا-خدا نگهدار

چِل-خل و دیوانه

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

روی چشم-اطاعت می شود !

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

 

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

 

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

 

بفرما زدن-تعارف کردن

ذِله شدن-ذله آمدن

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

خاله خرسه-دوست نادان

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

آتشِ بسته(طلا)

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

آب به چشم آمدن-طمع کردن

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

 

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

خم شدن-دولا شدن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

 

بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

 

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

 

حلال واری-نگا. خلال وار

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

جهیزیه-نگا. جهیز
آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

چِککی-فوری-به سرعت

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

خنگ خدا-نادان و کودن

 

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن
از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

حظ کردن-لذت بردن

 

 
 

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

دست علی به همراه-علی یارت باد

چاره-درمان

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس
زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن
خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)
تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است
استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

 

 

 

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده

راه اندازی-راه انداختن

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل
تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه
اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور
اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده
خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن

جزاندن-آزار و اذیت کردن

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

 
خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

تر دست-ماهر-شعبده باز

پُف-فوت-ورم-آماس

 

 

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

از شوخی گذشته(حالا برسیم به مطالب جدی)

 

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

 
از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع
جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

ریق زدن-ریغ زدن
دق مرگ-دق کش

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

 

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

 
پس کشیدن-به عقب کشیدن

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار
تنگاب آمدن-به جان آمدن

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

تخت سینه-وسط سینه

 

باب-مرسوم-معمول

 
به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

 

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

 

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

خارج از حد-بیش از اندازه

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

خرفت-نادان-ابله-کند ذهن

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

 

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن
پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

 

دیر فهم-کند ذهن-کودن

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

تیز بزی-فورن-بی درنگ

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

 

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

دماغ چاقی-احوال پرسی

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

دندان عاریه-دندان مصنوعی

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

جور به جور-نگا. جوراجور

 

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی

 

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

جیب کنی-اخاذی-به خرج انداختن دیگران

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن
بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

رد پا-جای پا-اثر

خرفت-نادان-ابله-کند ذهن

 

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

 

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن
خاطر خواه-عاشق-دل باخته

 

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

بو گرفتن-بد بو شدن-بوی چیز دیگری را گرفتن

بَهمان-فلان

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

خوش خدمتی-خودشیرینی-چاپلوسی

 

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب
آفتاب به آفتاب(هر روز)
 

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است
پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

 

امن و امان(بدون بیم و هراس)

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

خرده قرض-بدهی اندک

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

اَتَر زدن(فال بد زدن)

چشم و ابرو-زیبایی چهره

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

زار زار-گریه ی شدید

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

 

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

 

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

دَدَر-بیرون-کوچه
چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

چین و چوروک-چین و شکن

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن
 

جَرّ-کشمکش دعوا

 

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

 
چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

خارج از حد-بیش از اندازه

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار
ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

بالینی-کلینیکی

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

 

بند و بار-قید های اجتماعی-آداب زندگی

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

چَکه-شوخ و بذله گو

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

چَکه-شوخ و بذله گو

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

اُتُل-شکم-اتوموبیل

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

چشم روشنی-چیزی که برای خوشامدگویی برای کسی می برند

آبِ دندان(حریف ساده)

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

چه چه زدن-خواندن بلبل-سخت خوش آواز خواندن

دلسرد-ناامید-مایوس

تار و مار-متفرق-پراکنده

آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

پکاندن-ترکاندن

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

از دست برآمدن-ممکن و شدنی بودن-از عهده بر آمدن

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن