مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 256

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

راست رو-رو به رو-مقابل

البرز(بلندقامت، دلیر)

 

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن
به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

تت و پت-لکنت زبان
 

باربند-جای نهادن و بستن بار
انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

جاپیچ-جاکش-دلال محبت
بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن
پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

ختنه نکرده-آزمند-پول پرست-نامسلمان-پدر سوخته

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی
بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

آتشی شدن-از کوره در رفتن

 

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

 

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

اشک کوه-یاقوت-لعل
آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

برخورد-بهم خوردن-تصادف

 

ارزانی-بخشیدن-دادن

زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

زبان کوچکه-زبان کوچک
خدا داده-دیم کاری

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند
دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز
ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

آواز شدن(شهره شدن)

دَم نقد-آماده-حاضر

البرز(بلندقامت، دلیر)

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا
چشم شور-آن که چشم زخم زند

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند
تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

خداحافظی کردن-به درود گفتن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

 

پاک-به کلی-یکسره

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن
 

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن
از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن
خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم
دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

آخرین تحویل(قیامت)

 

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

ز ِله کردن-به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-عاجز کردن

 

 

دست بردن در چیزی-چیزی را تغییر دادن

روده گشاد کردن-سکسکه کردن

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

 

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

 

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن

 

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

پرند-حرف بی هوده

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

خودرو-آن چه بی اسب رود

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن
خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

بز دل-ترسو

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دست کردن-دست فرو بردن

خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن
بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

 

پیل پیلی رفتن- پیلی پیلی خوردن

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

پا بر جا-ثابت قدم-استوار

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

به هم زدن-قطع رابطه کردن

چوب بندی-داربست
باد گلو زدن-آروغ زدن
بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

از هول هلیم توی دیگ افتادن-از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

تنبان درآر-بی حیا-دریده

اجابت کردن معده-قضای حاجت

از چاله در آمدن و به چاه افتادن-از باران به ناودان پناه بردن

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته
خراب شدن-از کار افتادن-منحرف
بی مناسبت-نابجا-نامربوط

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

چغاله بادام-بادام نارس

پِی-دنبال
دل-معده

پا را از گلیم خود فراتر گذاشتن-از حد خود گذشتن

زیر آب-مجرایی در ته مخازن آب برای خالی کردن آن ها

بامبول-حقه-کلک

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده
رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن
 

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

 

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن
دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن
چار-کوتاه شده ی عدد چهار-مترادف چشم

دلسرد-ناامید-مایوس

حرف بی ربط-سخن نامربوط
دزدی گرگی-دله دزدی
راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله
دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

جنب و جوش-فعالیت-کوشش و تقلا

دود-دخانیات-مواد مخدر

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

 

پس مانده-ته مانده-به کنایه به زن طلاق گرفته گفته اند

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

 

خیط کشیدن-خط کشیدن

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

چیز فهم-عاقل و فهمیده

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

زیر جامه-زیر شلواری
آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد
دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن
دان دان شدن-دانه بستن عسل و شیره و روغن و مانند این ها

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است
پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو
 

به تور زدن- به تور انداختن

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)
دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن
ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

چیز دار-ثروتمند

پیش کردن در-بستن در
داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

بزن و برقص-پایکوبی-ساز و آواز-رقص و آواز

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

تو جوال رفتن با کسی-با کسی به مبارزه برخاستن
پوست کنده-رک و بی پرده
اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

آفتاب به آفتاب(هر روز)

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال
زیر چاق-حاضر-آماده

خام کردن-فریب دادن-اغفال کردن

بد گل-زشت-بد ترکیب

پیاز مو-ریشه و بیخ مو
ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

دوا درمان-مداوا-معالجه
خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

چَکی-وزن نکرده-یک جا

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

 

زیر گرفتن-زیر کردن

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن
خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر
بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

تُف کار-بچه باز

 

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

تب و تاب-سوز و گداز

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان
حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

 

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

به آخر خط رسیدن-به پایان کار
تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند
حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

 

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است
الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت
به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

خوش خوراک-نگا. خوش خور

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

دخترینه-دختر-مونث

 

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

 
چرند گو-یاوه گو

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق
پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین
دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

پیش بها-بیعانه
آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

تپه ماهور-زمین ناهموار

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

خالی بند-چاخان-دروغ گو

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

چسبیدن-لذت دادن
زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)
آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

چله نشینی-خانه نشینی

 

 
آتشِ تر-شراب-لب معشوق

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

دست پیش-گدا
آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

زیر تشکی-رشوه

آواز شدن-شهره شدن

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

پاره آجر-شکسته ی آجر

رسانه-وسیله ی ارتباطی

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

حرص خوردن-عصبانی شدن
آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

آواز دادن(خواستن)

 

ریق افتادن-ریغ افتادن
ترش کردن-عصبانی شدن

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

زیر گرفتن-زیر کردن

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

دوری-ظرف غذاخوری پهن

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

پا بر جا-ثابت قدم-استوار
 

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

چغندر پخته-لبو

پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم
آبجی خاک‌انداز(زن فضول و خبرچین)
حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

خر بی یال و دم-احمق-نادان

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

 

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

پاتیل کسی در رفتن-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

چوب الف-نشانه ای که با کاغذ می سازند و لای کتاب می گذارند-لاغر و باریک

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)