کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت دهم

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

دُنگ-سهم-حصه

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

زینه-پله

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

رشته فرنگی-ماکارونی

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

خود را بستن-پول دار شدن

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن

 

روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت
حجله خانه-اتاق شب زفاف

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

پر روده-پرچانه-روده دراز
دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

 

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی
آب به چشم آمدن-طمع کردن
خواری و زاری-پریشان حالی

زنگ زدن-ترکیب شدن آهن با اکسیژن هوا-فرسوده شدن-بی مصرف شدن

اوضاع احوال-وضع و حال

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن
پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

خر آوردن-بدبخت شدن

جیک-صدا-آواز

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

در دست-آماده-حاضر
خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن

جمع و جور-منظم و مرتب

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

آی زرشک(آی زکی)

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)
خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن
آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)
زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن
خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

 

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

پا بریده بودن-ترک آمد و رفت کردن
خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا

راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن
بغل پر کن-دختر یا زن چاق

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

پیش پیشکی-از پیش

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی
دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف
اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

چیلک دان-چینه دان

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش
جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی
بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

 

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

 

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

 

خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

 

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

 

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

تراشیده شدن-لاغر شدن

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی
پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

 

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

پشم و پیله-ریش

خاکی-فروتن و متواضع

 

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

 

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

 

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

زار زار-گریه ی شدید

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند
از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)
دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

 
خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن
خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

اوضاع احوال(وضع و حال)

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

اجابت کردن معده-قضای حاجت

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

 

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

 

رو پنهان کردن-خود را مخفی کردن
تعطیلی-روز تعطیل-زمان دست کشیدن از کار

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

 

 
چراغان-جشن و سرور پر چراغ

 

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

دَم نقد-آماده-حاضر

درقی-صدای افتادن چیزی بر زمین یا کوفتن چیزی به چیزی
خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

از بر گفتن یا نوشتن(متنی به اتکاء حافظه)

پارو-زن پیر

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه
 

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن
حدمتکار-مستخدم

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن
حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

 

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن
 

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

 

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

حلال وار-به صورت حلال
به هوس چیزی افتادن-مایل به چیزی شدن-به یاد چیزی افتادن و آن را خواستن
آبِ سیاه-نیمه کوری

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

زیر شلواری-زیر جامه
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

فرسوده و خراب شدن

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

جاکش-پا انداز-دلال محبت

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن
پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند
چوب خوردن-تنبیه شدن

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

 

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

دست و بال-دور و بر-اطراف

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

 

 
ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

آواز شدن-شهره شدن

 

بر ملا شدن-آشکار گشتن

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

 
آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

 

این خاکدان-دنیا

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

چوق-چوب-تومان

دخالت کردن-در آمدن در کاری

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود
چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

جامه شور-رختشوی
جببه گرفتن در مقابل کسی-با کسی مخالفت کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

 

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

 
 

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

 

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن
دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

پخته-با تجربه-دنیا دیده

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن
خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

جان جان-معشوق-محبوب
حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

زُل زدن-خیره نگاه کردن

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

 

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

آخرین تحویل(قیامت)

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

اَتَر زدن(فال بد زدن)
 

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

تیز بازار-بازار گرم و پر مشتری
تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن
تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن
آخش درآمدن(از درد نالیدن)

 

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

خاک بر سری-بی آبرویی

جاگرم کردن-در جایی ماندن

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن
پشمالو-دارای موهای بسیار
دُوال بازی کردن-حقه بازی کزدن-فریب به کار بردن

پکاندن-ترکاندن

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)